عناصر چهارگانه

هر ترکیبی که عنصر آتش آن بیشتر باشد خاصیت گرم و خشک و اگر هوا بیشتر باشد را گرم و تر ،آب بیشتر باشد خاصیت سرد و تر و چنانچه خاک بیشتری داشته باشد سرد و خشک می نامند.

عناصر چهارگانه برضد هم هستند یعنی دشمن یکدیگرند و با همدیگر ناسازگارند.

خداوند متعال این چهار عنصر متضاد هم را در مواد ترکیب نموده و تا مدتی معین و معلوم باهم سازگار کرده است. از این رو همه مواد از ترکییب این عناصر قوام یافته اند و هیچ یک از این عناصر به تنهایی ماده ای را تشکیل نداده است.

دوتا از این چهار عنصر سبک و دوتای دیگر سنگین هستند.آتش سبک تر و هوا سبک ، آب سنگین تر و خاک سنگین.

زمین با طبع سرد و خشک سنگین تر از همه چیز است و آب با طبع سرد و تر  سبک تر از زمین و جایگاهش بالای زمین است و به خاطر تر بودنش اگر چه اغلب از هر چیزی عبور می کند ولی پذیرنده است و جذب می شود.

هر چیزی که خشک است اغلب از چیزی عبور نمی کند و دیر جذب می شود.

خداوند متعال آب (تر) و زمین (خشک) را باهم آمیخته تا خاک خشک به واسطه آمیختگی با آب خاصیت جذب آن بیشتر شود و آب به سبب آمیختگی با خاک خشک پایداری بیشتری نصیبش شود و خاصیت چسبندگی اش کمتر شود.

هوا با طبع گرم و تر جسمی است یکسان که جایگاهش بالاتر از آب و پایین تر از آتش است و مواد را به واسطه ایجاد فاصله و گشادگی میان اجزاء آن ها لطیف می گرداند.

در اینجا سوالی مطرح می شود که اگر هوا تر است چرا مواد در مجاورت با هوا خیس نمی شود ولی از آب خیس می شود؟

جواب : تر چیزی را گویند که به آسانی پراکنده شود و از هم جدا گردد و به آسانی جمع گردد و آمیخته شود . مواد با خاصیت تر شکل پذیرتر و عبور پذیری آن بیشتر است ، آب چنین ویژگی را دارد و هوا همچنین این خواص را دارد ولی هوا از حیث این خواص از آب لطیف تر است چون هوا زودتر از آی به حرکت در میآید و متحرک می شود و سرعت موج هوا بیشتر از آب است و شکل پذیرتر از آب است در نتیجه تر بودن هوا بیشتر از آب است و اما سبب تر کردن آب (خیس کردن) این است که از هوا غلیظ تر است و ماده ای که خاصیت تر را دارد هرچه غلیظ تر باشد خاصیت چسبندگی اش بیشتر است چنانچه اگر انگشت خود را یکبار در آب فرو برید و بار دیگر در روغن خواهید دید که روغن بیشتر از آب در انگشتتان باقی مانده است چون روغن غلیظ تر از آب است با اینکه هر دو تر هستند.

آتش با طبع گرم و خشک جسمی است یکسان و جایگاهش بالاتر از عناصر است و سبک تر از همه و طبعش گرم و خشک و خاصیت آن این است که همه چیز با آن آمیخته می شود و پخته و رسیده می شود و با قدرتش هوا را در همه اجسام عبور می دهد و سردی آب و زمین را می شکند و از طبیعت یکسانی به طبیعت آمیخته تبدیل می نماید.

دانستیم که ترکیب بدن همه موجودات از عناصر چهارگانه تشکیل شده است بنابراین در اندام های یکسان که پیشتر گفته شده مانند استخوان،گوشت،پوست عنصر خاک بیشتر است و در برخی دیگر همچون خون و دیگر خلط ها مانند صفرا،سودا،بلغم عنصر آب بیشتر است و در روح عنصر هوایی غلبه دارد. در استخوان عنصر خاک نسبت به گوشت یا مغز قوی تر است.

آتش دشمن مطلق آب است و این ضدیت مطلق به علت گرم و خشک بودن آتش و سرد و تر بودن آب است که گرم با سرد متضاد است و خشک با تر.

و آتش دشمن هواست ولی نه مطلق چون هوا گرم و تر است و تنها در خشک و تر بودن متضاد هم هستند. بنابراین ضدیت دیگر عناصر باهم را می توانید به همین صورت تعمیم دهید و بررسی نمائید

علاوه بر اینکه عناصر باهم در تضاد هستند بلکه تحت تاثیر یکدیگر هم قرار می گیرند به گونه ای که اگر در بدن گرمی اثر کند خشکی پدیدار می شود و اگر سردی اثر کند تری بوجود می آید و همچنین اگر خشکی اثر کند گرمی بوجود می آید و اگر تری اثر کند سردی می آید.

به علت این اثر پذیری است که اندام ها با مزاج و قواهای گوناگون پدید آمده است به گونه ای که مثلا قوای گوشت و استخوان باهم متفاوت است و همه اجزاء بدن با قوا و مزاج منحصر به فرد در کنار یکدیگر به اعتدال رسیده اند.