هر انسانی مزاج پایه و مادرزادی دارد که با آن مزاج به دنیا آمده است و بر همین اسال مزاج اصلی و مادرزادی می نامند.
اگر مزاج اصلی فردی به خشکی داشته باشد این فرد در همه سالهای عمر همانند جوانان است و اگر در مزاج اصلی سردی یا تری باشد در همه سالهای عمر مانند پیران است.
لازم به ذکر است که هر دوره ای از عمر اعم از کودکی ، جوانی ، میانسالی و پیری مزاجی دارد مثلا در دوران کودکی مزاج گرم و تر می باشد که رفته رفته از تری و گرمی می کاهد. چنانچه اگر مزاج اصلی یک فرد با مزاج دوره ای از طول عمرش متضاد باشد یعنی مثلا مزاج فرد گرم و خشک است اگر به دوران میانسالی برسد و چون مزاج دوره میانسالی سرد و تر است،گرمی با سردی و تری با خشکی معتدل می شود و حال شخص در این دوره خوب و سر حال است و چنانچه مزاج اصلی فرد سرد و تر باشد در دوره میانسالی که سرد و تر است سردی چند برابر و تری هم چند برابر می شود و حال وی بد می باشد.
منبع : کتاب اول ذخیره خوارزمشاهی