مزاج مردان در مقایسه با مزاج زنان گرم و خشک است و به همین علت قدرت مردان در انجام امور بیشتر از قدرت زنان می باشد.
هرگاه مزاج گرم و تر باشد قدرت طبیعی بیشتر است و قدرت طبیعی میزان رشد و بالندگی و جذب مواد غذایی را گویند و سرچشمه این قدرت کبد است.
به علت اینکه مزاج پسرها در دوره کودکی گرم و تر است در این سالها قدرت طبیعی بیشتر بوده و بهتر رشد می کنند و دخترها که در دوره کودکی سرد و تر هستند و در دوره جوانی گرم و تر می شوند ، در دوره جوانی بیشتر رشد و بالندگی دارند.
در همه سالهای عمر قدرت حرارت و حرکت خون در رگ ها که سرچشمه اش قلب است و قدرت حسی و حرکتی و تدبیر که سرچشمه آن مغز است در مردان بیشتر از زنان است.
مزاج زنان در قیاس با مزاج مردان سرد و تر می باشد و به همین سبب رگ های ایشان باریکتر و مسام (سوراخ های زیر پوستی که عرق خارج می شود) بسته تر ، گوشت اندام ها بر هم نشسته تر و نازک تر است و به همین علت گوهر های طبیعی کمتر از بدن ایشان خارج می شود و کمتر تحلیل می پذیرد یعنی کمتر خرج می شود و مردان به سبب آنکه مزاج ایشان به نسبت مزاج زنان گرم تر و خشک تر است رگ های ایشان پهن تر و مسام گشاده تر ،کارها و تدبیر های ایشان و اندیشه ها بهتر و درست تر نمایان می شود و به همین علت گوهرهای طبیعی در مردان بیشتر خرج می شود و تحلیل می پذیرد.
منبع : کتاب اول ذخیره خوارزمشاهی